استیک اسید

Acetic acid

مقدمه :

استیک اسید یک اسید آلی ضعیف و با بوی تند و طعم ترش است که در بسیاری از فرآورده های طبیعی و صنعتی یافت می شود . این اسید که به نام اسید اتانوئیک نیز شناخته می شود , به عنوان ماده اصلی در سرکه حضور دارد و نقش مهمی در صنایع غذایی , شیمیایی و دارویی ایفا می کند .

این ماده به دلیل ساختار ساده و خواص شیمیایی ویژه , یکی از پرکاربردترین اسیدهای آلی در صنعت محسوب می شود.

خصوصیات شیمیایی و فیزیکی :

استیک اسید به صورت مایع بی رنگ و با بوی تند و طعمی ترش است که به راحتی در آب و حلال های آلی مانند اتانول و اتر حل می شود . این اسید دارای نقطه ذوب ۱۶.۶ درجه سانتی گراد و نقطه جوش ۱۱۸.۱ درجه سانتی گراد است .این اسید در محلول های آبی , به عنوان یک اسید ضعیف رفتار می کند و می تواند به آرامی یون های هیدروژن آزاد کند.

تولید :

۱- تخمیر بیولوژیکی : در این روش , باکتری های خاصی مانند استوباکتر و گلوکونوباکتر قندها و الکل ها را به استیک اسید تبدیل می کنند . این فرایند برای تولید سرکه و مواد غذایی حاوی استیک اسید کاربرد دارد.
۲- روش های شیمیایی : روش های شیمیایی عمده ای برای تولید استیک اسید وجود دارد که از مهم ترین آن ها , روش کربونیلاسیون متانول است که متانول و مونوکسید کربن را به استیک اسید تبدیل می کند . این روش در صنایع شیمیایی برای تولید در مقیاس بزرگ استفاده می شود.

کاربردها:

۱- صنایع غذایی : استیک اسید به عنوان یک افزودنی در مواد غذایی به کار می رود . سرکه که حاوی ۵-۴% استیک اسید است, به عنوان چاشنی و نگهدارندهمواد غذایی استفاده می شود. همچنین به عنوان عامل طعم دهنده و ماده نگهدارنده در محصولات کنسروی به کار می رود.

۲- صنایع شیمیایی و تولید مواد شیمیایی: این اسید یکی از مواد اولیه مهم برای تولید ترکیبات شیمیایی مانند استات ها ( نمک های استیک اسید) , استرها و استامیدها است. این ترکیبات در تولید رنگ ها , پلاستیک ها , رزین ها و پوشش های سطحی استفاده می شوند.

۳-تولید الیاف و منسوجات مصنوعی : این اسید برای تولید الیاف مصنوعی مانند ریون و پلی استر و همچنین در فرایند تثبیت رنگ در پارچه ها و منسوجات به کار می رود .استرهای استیک اسید نیز برای تهیه حلال های الیاف مصنوعی و پلاستیک ها مفید هستند.

۴- صنایع دارویی : در داروسازی , این اسید به عنوان یک ماده واسط در تولید داروها و ترکیبات دارویی به کار می رود. همچنین , برخی از استرهای استیک اسید دارای خواص ضد باکتری و ضد قارچ هستند و به عنوان ضدعفونی کننده ها در پزشکی استفاده می شوند.

۵-کشاورزی و حشره کش ها :برخی از ترکیبات این اسید در تولید حشره کش ها و علف کش ها استفاده می شوند . این ترکیبات به عنوان مواد دفع کننده آفات و نگهدارنده محصولات کشاورزی کاربرد دارند.

۶-سوخت ها : در تولید استات های سلولزی که به عنوان افزودنی سوخت و مواد شیمیایی صنعتی استفاده می شوند.

۷-کاربردهای خانگی : در تمییز کردن و ضدعفونی کردن سطوح به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی و اسیدی بودن و همچنین در از بین بردن رسوبات آهکی و لکه ها.

ایمنی و پیشگیری :

استیک اسید با اینکه اسیدی ضعیف است , اما در غلظت های بالا خورنده و تحریک کننده است و ممکن است باعث آسیب به پوست , چشم و مجاری تنفسی شود. به خصوص استیم اسید غلیظ به عنوان استیک اسید یخ زده شناخته می شود , باید با احتیاط مصرف شود و استفاده از دستکش و عینک محافظ توصیه می شود.

نتیجه گیری:

این اسید به دلیل ویژگی های شیمیایی منحصر به فرد خود , کاربردهای زیادی در صنایع مختلف پیدا کرده است. از مصارف خانگی و صنایع غذایی گرفته تا داروسازی و تولید مواد شیمیایی , این ماده نقش مهمی ایفا می کند . در عین حال , استفاده از این ماده نیازمند رعایت نکات ایمنی است تا از هرگونه خطرات احتمالی جلوگیری شود.